Od równego dostępu do sprawiedliwości zdrowotnej

Katarzyna Bielińska

doi:10.53098/wir.2022.4.197/04

Autor

Katarzyna Bielińska Dr Katarzyna Bielińska, Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, Centrum Bioetyki i Bioprawa, Krakowskie Przedmieście 3, 00-047 Warszawa https://orcid.org/0000-0002-3555-3276

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2022.4.197/04

Słowa kluczowe:

opieka zdrowotna, zdrowie, równy dostęp, sprawiedliwość w zdrowiu, sprawiedliwość zdrowotna

Abstrakt

W artykule prześledzono przemiany rozumienia sprawiedliwości w zdrowiu od utożsamiania jej ze sprawiedliwą dystrybucją opieki zdrowotnej do koncepcji sprawiedliwości zdrowotnej. Nakreślono koncepcję sprawiedliwego dostępu do opieki zdrowotnej, wskazując na trudności, które napotyka realizacja tej koncepcji w warunkach utowarowienia opieki zdrowotnej. Omówiono znaczenie, jakie dla przemian w myśleniu o sprawiedliwości w zdrowiu miało pojawienie się koncepcji społecznych determinant zdrowia oraz pojęcia gradientu społecznego w zdrowiu. Wskazano na teoretyczne ugruntowanie tych koncepcji w podejściu zdolnościowym, w którym zdrowiu przypisuje się wartość wewnętrzną i uznaje się je za nieodzowny składnik pełnego rozkwitu człowieka. Rozważono ograniczony charakter recepcji koncepcji społecznych determinant zdrowia i gradientu społecznego w dokumentach z zakresu polityki zdrowotnej.

Artykuł został przygotowany w ramach projektu „Opieka zdrowotna jako przestrzeń publiczna: integracja i różnorodność społeczna w kontekście dostępu do opieki zdrowotnej w Europie” (HERA.2.029) wspieranego finansowo przez Wspólny Program Badawczy HERA (www.heranet.info) w ramach programu HERA Przestrzenie publiczne: kultura i integracja w Europie, który jest współfinansowany przez Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych Niemiec (BMBF), Narodowe Centrum Nauki, Polska (nr projektu 2018/28/Z/HS1/00554), Chorwacką Akademię Nauk i Sztuk, Słoweńskie Ministerstwo Edukacji, Nauki i Sportu oraz Komisję Europejską z Programu Horyzont 2020 (umowa nr 769478).

Bibliografia

Badora-Musiał K., Kowalska-Bobko I., Zabdyr-Jamróz M. (2017). Systemowe reformy zdrowotne w Stanach Zjednoczonych. Obamacare versus Trumpcare. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie, 15 (3), 219–231. https://doi.org/10.4467/20842627OZ.17.021.7801.

Cianciara D. (2015). Przyczyny i przyczyny przyczyn nierówności w zdrowiu. Hygieia Public Health, 50 (3), 435–440.

CSDH [Commission on Social Determinants of Health] (2008). Closing the Gap in a Generation: Health Equity through Action on the Social Determinants of Health. Geneva: World Health Organization.

Daniels N. (1985). Just Health Care. Cambridge: Cambridge University Press.

DeNavas-Walt C., Proctor B.D., Smith J.C. (2010). Income, Poverty, and Health Insurance Coverage in the United States: 2009. U.S. Census Bureau. Current Population Reports, P60-238. Washington DC: U.S. Government Printing Office.

Doetsch J.N., Schlösser C., Barros H., Shaw D., Krafft T., Pilot E. (2023). A scoping review on the impact of austerity on healthcare access in the European Union: Rethinking austerity for the most vulnerable. International Journal of Equity in Health, 22 (1). https://doi.org/10.1186/s12939-022-01806-1.

Dziedziak W. (2011). Słuszność jako wartość prawa. Studia Iuridica Lublinensia, 15, 71–81.

EC [European Commission] (2009). Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Solidarity in health: Reducing health inequalities in the EU. COM(2009) 567 final. Brussels: European Commission.

Gaffney A. (2018). To Heal Humankind. The Right to Health in History. New York: Routledge.

Galewicz W. (2018). Dobro i sprawiedliwość w opiece zdrowotnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Galewicz W. (2015). Dyskusje wokół prawa do opieki zdrowotnej. W: W. Galewicz (red.). Sprawiedliwość w medycynie. Cz. 1: Wokół prawa do opieki zdrowotnej (s. 9–45). Kraków: Universitas.

KE [Komisja Europejska] (2009). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. Solidarność w zdrowiu. Zmniejszanie nierówności zdrowotnych w UE. KOM(2009) 567 wersja ostateczna. Bruksela: Komisja Europejska.

Keisler-Starkey K., Bunch L.N. (2022). Health Insurance Coverage in the United States: 2021. U.S. Census Bureau. Current Population Reports, P60-278. Washington, DC: U.S. Government Publishing Office.

Konstytucja (1997). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78, poz. 483 z późn. zm.).

Marmot M. (2023). Capabilities and health inequalities. W: S. Venkatapuram, A. Broadbent (red.). The Routledge Handbook of Philosophy of Public Health (s. 205–222). London–New York: Routledge.

Marmot M. (2015). Status Syndrome: How Your Place on the Social Gradient Directly Affects Your Health. London–Oxford–New York–Delhi–Sydney: Bloomsbury.

Marmot M. (2010). Fair Society, Healthy Lives: Marmot Review: Strategic Review of Health Inequalities in England Post-2010.

Onge J.S. (2015). Health care reform as “socialized medicine”: The formative years of a political myth. Western Journal of Communication, 79 (3), 348–366. https://doi.org/10.1080/10570314.2015.1041650.

Pakt (1977). Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. 1977 nr 38 poz. 169).

Rada Unii Europejskiej (2006). Konkluzje Rady w sprawie wspólnych wartości i zasad systemów opieki zdrowotnej Unii Europejskiej. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 146, 1–3.

Rawls J. (2009). Teoria sprawiedliwości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Różyńska J. (2016). Etyka i ryzyko w „nieterapeutycznych” badaniach biomedycznych. Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, 98 (2), 213–226.

Ruger J.P. (2004a). Ethics of social determinants of health. The Lancet, 364 (9439), 1092–1097. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(04)17067-0.

Ruger J.P. (2004b). Health and social justice. The Lancet, 364 (9439), 1075–1080. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(04)17064-5.

Schramme T. (2018). Theories of Health Justice: Just Enough Health. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers.

Sen A. (2015). Universal health care: The affordable dream. Harvard Public Health Review, 5, 1–8.

Sen A. (2004). Why health equity? W: S. Anand, F. Peter, A. Sen (red.). Public Health, Ethics and Equity (s. 21–33). New York: Oxford University Press.

Sen A. (2000). Nierówności. Dalsze rozważania. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.

Singh G.K., Daus G.P., Allender M., Ramey C.T., Martin E.K., Perry C., De Los Reyes A.A., Vedamuthu I.P. (2017). Social determinants of health in the United States: Addressing major health inequality trends for the nation, 1935–2016. International Journal of MCH and AIDS, 6 (2), 139–164. https://doi.org/10.21106/ijma.236.

Sześciło D. (2017). Is the equity of access to healthcare a European constitutional standard? A comparative review. European Journal of Health Law, 24 (4), 445–462. https://doi.org/10.1163/15718093-12341428.

Whitehead M. (1991). The concepts and principles of equity and health. Health Promotion International, 6 (3), 217–228.

Wilkinson R., Marmot M. (red.) (2003). Social Determinants of Health: The Solid Facts. 2nd Edition. Copenhagen: World Health Organization.

Włodarczyk W.C. (2018). Dylematy współczesnej polityki zdrowotnej. Sugestie Profesora Szuberta. W: M. Paluszkiewicz, M. Włodarczyk (red.). Polityka społeczna a prawo pracy. Wybrane problemy (s. 25–46). Łodź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Włodarczyk W.C. (2011). Problemy nierówności w zdrowiu. Perspektywa Unii Europejskiej. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie, 9 (2), 5–21. https://doi.org/10.4467/20842627OZ.12.013.0550.

Włodarczyk W.C. (1999). Zdrowie a wykluczenia społeczne. Z problemów europejskiej polityki zdrowotnej. Problemy polityki społecznej. Studia i dyskusje, 1, 59–87.

Yearby R. (2020). Structural racism and health disparities: Reconfiguring the social determinants of health framework to include the root cause. The Journal of Law, Medicine & Ethics, 48, 518–526. https://doi.org/10.1177/1073110520958.