Reforma samorządu lokalnego i terytorialnej organizacji władzy Ukrainy poprzez decentralizację

Tetiana Hohol; Julia Tsybulska

doi:10.53098/wir.2022.2.195/01

Autor

Tetiana Hohol Dr hab. Tetiana Hohol, prof. ucz., Narodowy Uniwersytet Lotniczy, al. Lubomyra Huzara, 1, 03058 Kijów, Ukraina oraz prof. IRWiR PAN, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Zakład Ekonomii Wsi, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa https://orcid.org/0000-0002-7830-2936
Julia Tsybulska Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Zakład Integracji Europejskiej, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa https://orcid.org/0000-0001-8038-8233

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2022.2.195/01

Słowa kluczowe:

decentralizacja, reforma administracyjno-terytorialna, samorząd lokalny, wspólnota lokalna, Ukraina

Abstrakt

Optymalizacja pionu organizacji władzy w państwie jest kompleksowym krokiem w kierunku kształtowania pełno funkcjonalnych samorządów lokalnych i efektywnego systemu administracyjno-terytorialnej organizacji państwa. Decydując się na decentralizację, Ukraina wybrała model samorządu lokalnego całkowicie odmienny od tego z początku lat 90. XX stulecia. W prezentowanym artykule na podstawie przeprowadzonych badań dokonano analizy genezy naukowych podejść do zrozumienia procesu decentralizacji. Określono istotę, periodyzację i etapy decentralizacji władzy w Ukrainie, jej główne cechy oraz cel stosowania w odniesieniu do samorządu lokalnego. Ukazano kluczowe możliwości, jakie daje decentralizacja dla rozwoju samorządów lokalnych, a także problemy związane z wyborem takiej formy decentralizacji, która optymalnie uwzględniałaby potencjał zasobowy danego terytorium. Zidentyfikowano również główne wyzwania stojące przed samorządami lokalnymi i władzą centralną w procesie wdrażania reformy decentralizacyjnej gospodarki narodowej, zwłaszcza w stanie wojennym. Stwierdzono, że skuteczne wdrożenie reformy decentralizacyjnej jest możliwe tylko przy spójnej wspólnocie mieszkańców, silnych instytucjach i sprawnej administracji publicznej.

Bibliografia

Baranovska T.M. (2016). Derzhavna polityka rozvytku terytorialnykh hromad v Ukraini [Państwowa polityka rozwoju wspólnot lokalnych w Ukrainie]. Rozprawa doktorska. Charkowski Regionalny Instytut Administracji Publicznej.

Bardhan P., Mookherjee D. (2000). Capture and governance at local and national levels. American Economic Review, 90 (2), 135–139. https://doi.org/10.1257/aer.90.2.135. http://people.bu.edu/dilipm/ec722/papers/BardhanMookherjee2000%20AER.pdf (dostęp: 10.08.2022).

Bevir M., Rhodes R. (2001). A decentered theory of governance: Rational choice, institutionalism, and interpretation. Paper to a colloquium at the Institute of Governmental Studies, University of California, Berkeley, 9 March 2001. https://escholarship.org/content/qt0bw2p1gp/qt0bw2p1gp_noSplash_ae7-ba35946708f63fa58194f6001b92d.pdf (dostęp: 10.08.2022).

Borodina O.A. (2021). Current issues of decentralization reform and administrative-territorial device. Herald of the Economic Sciences of Ukraine, 1 (40), 68–73. https://doi.org/10.37405/1729-7206.2021.1(40).68-73.

Cherenko L.M. (2021). Model rivnia zhyttia v umovakh sotsialno-ekonomichnoi nestabilnosti [Model poziomu życia w warunkach niestabilności społeczno-ekonomicznej]. Kyiv: Instytut demohrafii ta sotsialnykh doslidzhen imeni M.V. Ptukhy NAN Ukrainy.

Detsentralizatsiia (2022a). [Decentralizacja w Ukrainie. Główny portal informacyjny reformy samorządu terytorialnego i terytorialnej organizacji władzy]. https://decentralization.gov.ua (dostęp: 10.08.2022).

Detsentralizatsiia (2022b). Praktychnyi poradnyk dlia predstavnykiv orhaniv mistsevoho samovriaduvannia po nalahodzhenniu spivrobitnytstva terytorialnykh hromad [Praktyczne rekomendacje dla przedstawicieli organów samorządu terytorialnego w zakresie nawiązywania współpracy między wspólnotami lokalnymi]. https://decentralization.gov.ua/uploads/library/file/816.pdf (dostęp: 10.08.2022).

Detsentralizatsiia (2022c). Vyacheslav Nehoda otrymav nahorodu imeni Yezhy Rehulskoho [Wiaczesław Negoda otrzymał Nagrodę im. Jerzego Regulskiego]. https://decentralization.gov.ua/news/14998 (dostęp: 10.08.2022).

Detsentralizatsiia (2022d). Yaka hromada ye spromozhnoiu? [Jaka wspólnota jest zdolna?]. https://decentralization.gov.ua/questions/27 (dostęp: 10.08.2022).

Detsentralizatsiia (2021). Detsentralizatsiia ta reforma mistsevoho samovriaduvannia: rezultaty shostoi khvyli sotsiolohichoho opytuvannia: analitychnyi zvit [Decentralizacja i reforma samorządowa. Wyniki VI fali sondażu socjologicznego. Raport analityczny]. https://decentralization.gov.ua/uploads/library/file/788/Sociology_Dec_2021_Ukr.pdf (dostęp: 10.08.2022).

Dillinger W., Perry G., Webb S. (2000). Macroeconomic management in decentralization democracies: The quest for hard budget constraints in Latin America. W: S. Burki, G. Perry (red.). Annual World Bank Conference on Development in Latin America and the Caribbean, Decentralization and Accountability of the Public Sector: Proceedings of a Conference held in Valdivia, Chile, 20–22 June 1999 (s. 85–105). Washington, DC: World Bank.

Dobryanska N.A., Bukovsky D.A. (2020). Decentralization reform as a means of forming effective local self-government in Ukraine. Economics: Time realities, 1 (47), 20–26. https://doi.org/10.15276/ETR.01.2020.3.

Dyer C., Rose P. (2005). Decentralisation for educational development? An editorial introduction. Compare: A Journal of Comparative and International Education, 35 (2), 105–113. https://doi.org/10.1080/03057920500129809.

Govinda R. (1997). Decentralisation of Educational Management: Experiences in South Asia. Paris: UNESCO/IIEP.

Herbst M., Wójcik P. (2011). Growth and divergence of the Polish subregions over 1995–2006: A search for determinants and spatial patterns. MPRA Paper, 34731, 1–20.

Hohol T. (2020). Mekhanizmy derzhavnoho rehuliuvannia rozvytkom silskykh terytorii Ukrainy [Mechanizm państwowej regulacji rozwoju obszarów wiejskich Ukrainy]. Rozprawa doktorska. Instytut Szkolenia Państwowej Służby Zatrudnienia Ukrainy.

KMU [Kabinet Ministriv Ukrainy] (2014). Kontseptsiia reformuvannia mistsevoho samovriaduvannia ta terytorialnoi orhanizatsii vlady v Ukraini [Koncepcja reformy samorządu lokalnego i terytorialnej organizacji władzy w Ukrainie]. Rozporiadzhennia KMU vid 1 kvitnia 2014 r. ? 333. Ofitsiinyi visnyk Ukrainy, 30, 18.

Komorowski Ł., Mróz A., Stanny M. (2021). The spatial pattern of the absorption of cohesion policy funds in Polish rural areas. Land, 10 (1), 26. https://doi.org/10.3390/land10010026.

Kravtsiv V.S., Storonianska I.Z. (red.) (2020). Terytorialni hromady v umovakh detsentralizatsii: ryzyky ta mekhanizmy rozvytku [Wspólnoty lokalne w warunkach decentralizacji. Zagrożenia i mechanizmy rozwoju]. Lviv: DU Instytut rehionalnykh doslidzhen imeni M. I. Dolishnoho NAN Ukrainy.

Kuibida V.S. i in. (2009). Administratyvno-terytorialnyi ustrii Ukrainy. Istoriia. Suchasnist. Perspektyvy [System administracyjno-terytorialny Ukrainy. Historia. Nowoczesność. Perspektywy]. Kyiv: Sekretariat Kabinetu Ministriv Ukrainy.

Lelechenko A.P., Vasylieva O.I., Kuibida V.S., Tkachuk A.F. (2017). Mistseve samovriaduvannia v umovakh detsentralizatsii povnovazhen [Samorząd terytorialny w warunkach decentralizacji władz]. Kyiv.

Libanova E.M. (red.) (2012). Nerivnist v Ukraini: masshtaby ta mozhlyvosti vplyvu [Nierówność w Ukrainie. Zakres i możliwości wpływu]. Kyiv: Instytut demohrafii ta sotsialnykh doslidzhen imeni M.V. Ptukhy NAN Ukrainy.

Mikuš O., Kukoč M., Jež Rogelj M. (2019). The coherence of common policies of the EU in territorial cohesion: A never-ending discourse? A review. Agricultural Economics – Czech, 65 (3), 143–149. https://doi.org/10.17221/229/2018.

Moran M., Rein M., Goodin R.E. (red.) (2006). The Oxford Handbook of Public Policy. Oxford: Oxford University Press.

MRHtaT [Ministerstvo rozvytku hromad ta terytorii Ukrainy] (2022). Monitorynh protsesu detsentralizatsii vlady ta reformuvannia mistsevoho samovriaduvannia stanom na 10 sichnia 2022 r. [Monitoring procesu decentralizacji władzy i reformy samorządowej od 10 stycznia 2022 r.]. Ministerstvo rozvytku hromad ta terytorii Ukrainy. https://decentralization.gov.ua/uploads/library/file/800/10.01.2022.pdf (dostęp: 10.08.2022).

Nehoda V. (2019). Ne buvaie sterylnoi reformy. Bud-yaka reforma – tse pevnyi politychnyi kompromis [Czysta reforma nie istnieje. Każda reforma to pewien kompromis polityczny]. https://decentralization.gov.ua/news/10446 (dostęp: 10.08.2022).

Nicolaus M. (1975). Restoration of Capitalism in the USSR. Chicago: Liberator Press.

Novikov i in. (2018). Sotsialna infrastruktura na shliakhakh reformuvannia mistsevoho samovriaduvannia [Infrastruktura społeczna na drodze do reformy samorządowej]. Kyiv–Varshava: Instytut demohrafii ta sotsialnykh doslidzhen imeni M.V. Ptukhy NAN Ukrainy.

Orzikh M. (1993). Samovriadni terytorii v systemi derzhavnoho ustroiu Ukrainy [Terytoria samorządowe w systemie władzy Ukrainy]. Mistseve ta rehionalne samovriaduvannia Ukrainy, 1–2, 64.

Prud’homme R. (1995). On the Dangers of Decentralization. Policy Research Working Paper 1252. Washington: Transportation, Water & Urban Development Department – The World Bank. https://documents1.worldbank.org/curated/en/218141468739288067/pdf/multi-page.pdf (dostęp: 31.10.2022).

Pylypenko G.M. (2013). Socialna sprawedływist: sutnist, koncepciji ta misce u łiberalnomu proekti Ukrajiny [Sprawiedliwość społeczna. Treść, koncepcje i miejsce w liberalnym projekcie Ukrainy]. Akademicznyj Ohlad, 1, 24–31. http://www.irbis-nbuv.gov.ua/cgiin/irbis_nbuv/cgiirbis_64.exe?C21COM=2&I21DBN=UJRN&P21DBN=UJRN&IMAGE_FILE_DOWNLOAD=1&Image-_file_name=PDF/ao_2013_1_5.pdf (dostęp:10.08.2022).

Reinikka R., Svensson J. (2004). Local capture: Evidence from a central government transfer program in Uganda. The Quarterly Journal of Economics, 119 (2), 679–705. https://doi.org/10.1162/0033553041382120. http://www1.worldbank.org/publicsector/pe/PEAMCourse04/RitvaBackground2.pdf (dostęp: 10.08.2022).

Sadyczkowa I., Kowal M. (red.) (2017). Infrastruktura rehioniw Ukrajiny. Priorytety modernizaciji. Analityczne doslidżennia [Infrastruktura regionów Ukrainy. Priorytety modernizacji. Badania analityczne]. Kyiv: Fond imeni Fridricha Eberta.

Toffler A. (1984). Previews & Premises: An Interview with the Author of Future Shock and the Third Wave. Montréal: Black Rose Books.

Toffler A. (1980). The Third Wave. New York: William Morrow and Company.

Tsabeka A. (2020). Reformuvannia administratyvno-terytorialnoho ustroiu derzhavy v umovakh detsentralizatsii orhaniv vykonavchoi vlady v Ukraini [Reforma ustroju administracyjno-terytorialnego państwa w warunkach decentralizacji organów władzy wykonawczej w Ukrainie]. Yurydychnyi visnyk, 2, 226–233. https://doi.org/10.32837/yuv.v0i2.1727.

Vedel G. (1973). Admynystratyvnoe pravo Frantsyy [Prawo administracyjne Francji]. Moskwa: Prohress.

Wagenaar H. (2015). Meaning in Action: Interpretation and Dialogue in Policy Analysis. London–New York: Routledge.

WRU [Werkhovna Rada Ukrainy] (2022). Pro vnesennia zmin do deiakykh zakoniv Ukrainy shchodo funktsionuvannia derzhavnoi sluzhby ta mistsevoho samovriaduvannia u period dii voiennoho stanu [O zmianie niektórych ustaw Ukrainy dotyczących funkcjonowania służby cywilnej i samorządu terytorialnego w okresie stanu wojennego]. Postanova Verkhovnoi Rady Ukrainy vid 17.07.2020 r. ? 807-Ikh. Vidomosti Verkhovnoi Rady Ukrainy, 33, 235.

WRU [Werkhovna Rada Ukrainy] (2020a). Pro vnesennia zmin do deiakykh zakoniv Ukrainy shchodo vyznachennia terytorii ta administratyvnykh tsentriv terytorialnykh hromad [O zmianie niektórych ustaw Ukrainy dotyczących określenia terytoriów i centrów administracyjnych wspólnot lokalnych]. Zakon Ukrainy vid 16.04.2020 ? 562-IX. Vidomosti Verkhovnoi Rady Ukrainy, 35, 259.

WRU [Werkhovna Rada Ukrainy] (2020b). Pro utvorennia ta likvidatsiiu raioniv [O powstawaniu i likwidacji rejonów]. Postanova Verkhovnoi Rady Ukrainy vid 17.07.2020 r. ? 807-IKh. Vidomosti Verkhovnoi Rady Ukrainy, 33, 235.

WRU [Werkhovna Rada Ukrainy] (2015). Pro dobrovilne obiednannia terytorialnykh hromad [O dobrowolnym zrzeszaniu się wspólnot lokalnych]. Zakon Ukrainy vid 05.02.2015 r. ? 157-VIII. Vidomosti Verkhovnoi Rady Ukrainy, 13, 734.

WRU [Werkhovna Rada Ukrainy] (2014). Pro spivrobitnytstvo terytorialnykh hromad [O współpracy wspólnot lokalnych]. Zakon Ukrainy vid 17.06.2014 r. ? 1508-VII. Vidomosti Verkhovnoi Rady Ukrainy, 34, 1167.

WRU [Werkhovna Rada Ukrainy] (2010). Biudzhetnyi kodeks Ukrainy [Kodeks budżetowy Ukrainy]. Zakon Ukrainy vid 08.07.2010 r. ? 2456-VI. Vidomosti Verkhovnoi Rady Ukrainy, 50–51, 572.

WRU [Werkhovna Rada Ukrainy] (1997). Pro mistseve samovriaduvannia v Ukraini [O samorządzie lokalnym w Ukrainie]. Zakon Ukrainy vid 25.06.1997 ? 280/97. Vidomosti Verkhovnoi Rady Ukrainy, 24, 170.

WRU [Werkhovna Rada Ukrainy] (1996). Konstytutsiia Ukrainy [Konstytucja Ukrainy]. Vidomosti Verkhovnoi Rady Ukrainy, 1875-IV. http://zakon4.rada.gov.ua/rada/show/1875-IV (dostęp: 10.08.2022).

WRU [Werkhovna Rada Ukrainy] (1981). Polozhennia pro poriadok vyrishennia pytan administratyvno-terytorialnoho ustroiu Ukrainskoi RSR [Regulacje dotyczące trybu rozstrzygania kwestii ustroju administracyjno-terytorialnego Ukraińskiej SRR]. Zatverdzheno Ukazom Prezydii Verkhovnoi Rady Ukrainskoi RSR vid 12 bereznia 1981 roku ? 1654-X. http://zakon2.rada.gov.ua/laws/show/1654-10 (dostęp: 10.08.2022).

Zhalilo Y.A. i in. (2019). Detsentralizatsiia vlady: poriadok dennyi na serednostrokovu perspektyvu: analitychna dopovid [Decentralizacja władzy. Agenda średnioterminowa. Raport analityczny]. Kyiv: Natsionalnyi Instytut Stratehichnykh Doslidzhen.