Znaczenie wzrostu atrakcyjności i możliwości zatrudnienia pozarolniczego dla małych gospodarstw rolnych

Abstrakt

Polska przechodzi pierwsze etapy rozłożonego w czasie procesu spadku liczby osób aktywnych zawodowo. Wskutek tej sytuacji powstają obawy związane z funkcjonowaniem krajowego rynku pracy, zwłaszcza na obszarach wiejskich, gdzie nadal duża liczba rodzin utrzymuje się wyłącznie z pracy w małych gospodarstwach. Ich członkowie nie szukają formalnego zatrudnienia poza rolnictwem, mimo że ich dochody są zbyt małe, by utrzymać rodzinę na odpowiednim poziomie. W rezultacie mamy do czynienia z wysokim odsetkiem osób pracujących poniżej swoich kwalifikacji, co stanowi coraz większy ciężar dla gospodarki i budżetu państwa, zarówno z punktu widzenia bezproduktywnej pracy, jak i wysokich transferów socjalnych dla tych rodzin. Widać wyraźnie, że redukcja liczby małych gospodarstw w Polsce jest pożądana jako sposób na podniesienie dochodów rolniczych gospodarstw domowych, jako sposób na rozwiązanie problemu niedoboru pracowników w innych sektorach, oraz jako sposób na wzmocnienie konkurencyjności rolnictwa. Osiągnięcie tego celu może jednak stanowić problem, szczególnie ze względu na zbyt mało zachęt, które skłoniłyby członków rodzin prowadzących te gospodarstwa rolne do zmiany zachowania i podejmowania pracy poza rolnictwem. Większość członków rodzin żyjących w małych gospodarstwach rolnych nie zdaje sobie sprawy z tego, jak bardzo ich sytuacja finansowa by się poprawiła, gdyby podjęli oni formalne zatrudnienie. Sytuacja ta jest odzwierciedleniem ograniczonych możliwości zatrudnienia na obszarach wiejskich oraz wciąż istniejącego problemu niedopasowania kwalifikacji pracowników do potrzeb lokalnego rynku pracy. Prócz tego można powiedzieć, że obecna sytuacja jest także skutkiem długoletniej realizacji polityki, gwarantującej znaczące zapomogi finansowe dla takich gospodarstw rolnych. Nie bez znaczenia jest także szczodrze subsydiowany program ubezpieczenia zdrowotnego i emerytalnego oraz zwolnienia z podatku dochodowego. Wszystkie te świadczenia budżetowe zniechęcają do zmiany zachowania. W miarę zmniejszania się zasobów siły roboczej koszt utrzymywania tych potencjalnych pracowników będzie się zwiększał. Zmiana długoletniego kierunku polityki w tym zakresie pozostaje jednym z kluczowych wyzwań dla obecnego rządu.