Zmiany strukturalne w chowie krów i produkcji mleka w Polsce w latach 1990-2010

Abstrakt

W artykule zaprezentowano zmiany w chowie krów i produkcji mleka w latach 1990‒2010 z wyodrębnieniem okresu intensywnych przemian systemowych oraz okresu przedakcesyjnego i poakcesyjnego. Analizę oparto na danych GUS, a w szczególności danych z powszechnych spisów rolnych. Przeprowadzona analiza wskazuje, że w analizowanym okresie nastąpił bardzo duży spadek liczby gospodarstw utrzymujących krowy oraz liczby samych krów. Jednak dynamika tych procesów była znacząco zróżnicowana w analizowanych okresach. W okresie intensywnych przemian systemowych (1990‒1995) spadek liczby krów był większy niż spadek liczby gospodarstw utrzymujących krowy. W okresie tym uwidocznił się proces dekoncentracji w chowie krów oraz regres w doskonaleniu stada krów. Poczynając od połowy lat 90. spadek liczby gospodarstw jest zdecydowanie większy niż spadek liczby krów. Chów krów przesuwa się do gospodarstw większych obszarowo. W strukturze krajowego stada krów wyraźnie zwiększa się udział krów stadach 10 sztuk i więcej. Zarysowuje się wyraźnie proces koncentracji i specjalizacji. Średnie stado krów wzrasta z 2,6 do 5,9 sztuk. Wyraźnie poprawia się działalność gospodarstw w zakresie modernizacji chowu krów i produkcji mleka oraz w doskonaleniu stada krów, co skutkuje wyraźną poprawą mleczności krów i jakości mleka. Siłą napędową tych procesów jest coraz większa konkurencja na rynku mleka i rosnące wymagania zakładów mleczarskich. Jednak w dalszym ciągu poziom specjalizacji i koncentracji chowu krów w Polsce i ich wydajności mlecznej jest znacznie niższy niż w krajach UE, z którymi konkurujemy na rynku mleka. W najbliższych latach utrzyma się dualny rozwój zbiorowości gospodarstw utrzymujących krowy mleczne. W grupie gospodarstw towarowych będzie nasilać się proces specjalizacji i koncentracji chowu krów, prowadzący do szybkiego zmniejszania się udziału gospodarstw utrzymujących do 20 krów. Natomiast gospodarstwa nietowarowe, utrzymujące małe stada, będą przede wszystkim wycofywać się z tego kierunku produkcji lub ograniczać go do potrzeb własnej rodziny i ewentualnie bezpośredniej sprzedaży lokalnej. Dynamikę zmniejszania się liczby tych gospodarstw w mniejszym stopniu wyznaczać będą warunki ekonomiczne, a w większym kulturowe i demograficzne