Polska wieś czasu transformacji: mity i rzeczywistość
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2009.4.145/02Słowa kluczowe:
paradoks modernizacyjny, antyruralizm socjologii, przepływy międzygałęziowe, deruralizacja, dezagraryzacja, depezantyzacja, transformacja/dezolacjaAbstrakt
Mijające dwie dekady cechuje daleko posunięta niezależność naukowego myślenia od rzeczywistości. Trzy główne procesy (deruralizacja, dezagraryzacja i depezantyzacja), uznawane za najważniejsze wymiary dokonującej się transformacji wsi i rolnictwa, zachodzą bardzo powoli bądź w ogóle uległy wyhamowaniu, co więcej, wyrażające je parametry pozostają dużo gorsze niż u schyłku „komuny”. Można zatem zaryzykować twierdzenie, iż tzw. segment agrarny podlega nie rozwojowi, ale regresowi, a transformacja to w jego przypadku tyle, co dezolacja. Sugerowane zjawisko wpisuje się jako typowe w cykl polskich modernizacji, naznaczonych od XV wieku piętnem „paradoksu”: wieś i rolnictwo służą za amortyzator kolejnych przemian, ponosząc ich koszty i negatywne konsekwencje.Bibliografia
Beskid L., 1999: Oblicza ubóstwa w Polsce. W: Zmiany w życiu Polaków w gospodarce rynkowej. IFiS PAN, Warszawa: 35–48.
Bieńkowski A., 2008: Wywiad. „Nowe Książki” 3: 6–9.
Czyżewski A., Grzelak A., 2002: Wpływ polityki monetarnej i fiskalnej na pozycję rolnictwa w okresie transformacji. „Wieś i Rolnictwo” 2: 59–72.
Diagnoza społeczna 2005, 2005. Red. J. Czapiński, T. Panek. WSFiZ, Warszawa.
Domański H., 2004: Prestiżowa pokojowa. „Polityka” 48.
Domański H., Rychard A., Śpiewak P., 2005: Polska – jedna czy wiele? Trio, Warszawa.
Dzun W., 2008: Duże gospodarstwa rolne przed i po wejściu Polski do UE. W: Polska wieś i rolnictwo w UE. Red. M. Drygas, A. Rosner. IRWiR PAN, Warszawa: 93–113.
EU – Monitoring III, 1999. Red. J. Hausner, M. Marody. Fundacja im. F. Eberta, Kraków.
EU – Monitoring IV, 2000. Red. J. Hausner, M. Marody. Fundacja im. F. Eberta, Kraków.
EU – Monitoring VII, 2003. Red. M. Marody, J. Wilkin. Fundacja im. F. Eberta, Kraków.
Fedyszak-Radziejowska B., 2003. Kapitał społeczny wsi. „Wieś i Rolnictwo” 4: 23–42.
Frenkel I., 2001: Bezrobocie w rolnictwie indywidualnym. W: Wieś i rolnictwo na przełomie wieków. Red. I. Bukraba-Rylska, A. Rosner. IRWiR PAN, Warszawa: 62–93.
Frenkel I., 2008: Przemiany demograficzne i aktywność ekonomiczna ludności wiejskiej w pierwszych latach XXI wieku. W: Polska wieś i rolnictwo w UE. Red. M. Drygas, A. Rosner. IRWiR PAN, Warszawa: 175–194.
Gliński P., 2006: Style działań organizacji pozarządowych w Polsce. IFiS PAN, Warszawa.
Gorczyca M., 2007: Dochody i wydatki gospodarstw domowych. „Ekonomia” 19: 23–36.
Habermas J., 1999: Teoria działania komunikacyjnego. T. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Halamska M., 2000: Charakterystyka społeczna polskich rolników. W: Chłop – rolnik – farmer. Red. X. Dolińska. ISP, Warszawa: 9–33.
Halamska M., Lamarche H., Maurel M-C., 2003: Rolnictwo rodzinne w transformacji postkomunistycznej. Anatomia zmiany. IRWiR PAN, Warszawa.
Halamska M., 2006: Czy rolnicy hamują rozwój Polski? „Studia Regionalne i Lokalne” 3: 5–24.
Herbst J., 2008: Inny trzeci sektor. Organizacje pozarządowe na terenach wiejskich. W: Wiejskie organizacje pozarządowe. Red. M. Halamska. IRWiR PAN, Warszawa: 33–75.
Historia Polski w liczbach, 1993. Oprac. A. Wyczański. GUS, Warszawa.
Hunek T., 2001: Rolnictwo w procesie formowania się nowego ładu społeczno-gospodarczego Polski. W: Wieś i rolnictwo na przełomie wieków. Red. I. Bukraba-Rylska, A. Rosner. IRWiR PAN, Warszawa: 24–46.
Judt T., 1998: Wielkie złudzenie? Esej o Europie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kabaj M., 2005: Bezrobocie w trzeciej Rzeczpospolitej. W: Polska. Ale jaka? Red. M. Jarosz. Oficyna Naukowa, Warszawa: 233–250.
Kaleta A., 2005: Wielozawodowość na obszarach wiejskich. W: W obliczu zmiany. Red. K. Gorlach, G. Foryś. UJ, Kraków.
Kamiński R., 2008: Aktywność społeczności wiejskich. IRWiR PAN, Warszawa.
Klank L., 2001: Sytuacja dochodowa ludności w Polsce w końcu XX w. W: Wieś i rolnictwo na przełomie wieków. Red. I. Bukraba-Rylska, A. Rosner. IRWiR PAN, Warszawa: 95–108.
Klank L., 2008: Ekonomiczne aspekty integracji wsi polskiej z UE. W: Polska wieś i rolnictwo w UE. Red. M. Drygas, A. Rosner. IRWiR PAN, Warszawa: 43–58.
Klekotko M., 2005. Wiejskie społeczeństwo obywatelskie czy wiejskie społeczności obywatelskie. W: W obliczu zmiany. Red. K. Gorlach, G. Foryś. UJ, Kraków: 107–119.
Kochanowicz J., 1981: Pańszczyźniane gospodarstwo chłopskie w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX w. WNE UW, Warszawa.
Kocik L., 2001: Trauma i eurosceptycyzm polskiej wsi. Universitas, Kraków.
Kopczyński M., 2006: Wielka transformacja. Badania nad uwarstwieniem społecznym i standardem życia w Królestwie Polskim 1866–1913 w świetle pomiarów antropometrycznych poborowych. Oficyna Wydawnicza Mówią Wieki, Warszawa.
Koraszewski A., 1992: Wielki poker. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kula W., 1962: Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego. PWN, Warszawa.
Ludzie młodzi w społeczeństwie i gospodarce, 2008. Konferencja Min. Gosp., Warszawa.
Łaska-Mierzejewska T., Olszewska E., 2003: Antropologiczna ocena zmian rozwarstwienia społecznego populacji wiejskiej w Polsce w okresie 1967–2001. AWF, Warszawa.
Mach B., 1998: Transformacja ustrojowa a mentalne dziedzictwo socjalizmu. ISP PAN, Warszawa.
Michna W., 2008: Współczesna rola rolniczych i wiejskich organizacji. „Realia” 6: 31–48.
Mokrzycki E., 2001: Bilans niesentymentalny. IFiS PAN, Warszawa.
Państwo w polskiej gospodarce rynkowej lat 90. XX w. 2001. Red. J. Beksiak. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Poczta W., 2008: Rolnictwo. W: Raport. Polska wieś. Red. J. Wilkin, I. Nurzyńska. FDPA, Warszawa.
Pohoski M., 1963: Migracje ze wsi do miast. PWE, Warszawa.
Poleszczuk J., 1990: Społeczno-kulturowa geneza współczesnej socjologii empirycznej. W: Teoria i praktyka socjologii empirycznej Red. A. Giza-Poleszczuk, E. Mokrzycki. IFiS PAN, Warszawa: 55–78.
Poniatowski J., 1936: Przeludnienie wsi i rolnictwa. Towarzystwo Oświaty Rolniczej, Warszawa.
Poniatowski J., 2004: Cele i założenia Reformy Rolnej w 20-leciu Niepodległości. SGGW, Warszawa.
Problem barier świadomościowych na wsi wobec integracji Polski z Unią Europejską, 2000. Red. E. Kośmicki, Z. Czaja, W. Janik. AR, Poznań.
Putnam R., 2008: Samotna gra w kręgle. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa Raport o Rozwoju Społecznym. Polska 2000, 2000. UNDP, Warszawa.
Raport. Polska wieś 2002, 2002. Red. J. Wilkin. FDPA, Warszawa.
Raport. Polska wieś 2006, 2006. Red. J. Wilkin. FDPA, Warszawa.
Raport. Polska wieś 2008, 2008. Red. J. Wilkin. FDPA, Warszawa.
Rosner A., 2000: Źródła utrzymania ludności wiejskiej. W: Chłop – rolnik – farmer. Red. X. Dolińska. ISP, Warszawa: 53–64.
Rosner A., 2001: Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania przemian strukturalnych w rolnictwie. W: Wieś i rolnictwo na przełomie wieków. Red. I. Bukraba-Rylska, A. Rosner. IRWiR PAN, Warszawa: 47–61.
Seręga Z., 2005: Właściciele wielofunkcyjnych gospodarstw rolnych. „Wieś i Rolnictwo” 3, Suplement: 95–107.
Społeczeństwo w transformacji, 1993. Red. A. Rychard, M. Federowicz. IFiS PAN, Warszawa. Staniszkis J., 2001: Postkomunizm. słowo/obraz/terytoria, Gdańsk.
Szafraniec K., 2002: Polskie residuum systemowe, czyli pytanie o rolę wsi i chłopów w procesach przekształceń ustrojowych. „Kultura i Społeczeństwo” 4: 93–108.
Szawiel T., 2008: Religijność ludowa: perspektywy spojrzenia. „Znak” 3: 45–58.
Szczepański J., 1999: Reformy, rewolucje, transformacje. IFiS PAN, Warszawa.
Śpiewak R., 2008: Czy organizacje pozarządowe są wsi potrzebne. W: Wiejskie organizacje pozarządowe. Red. M. Halamska. IRWiR PAN, Warszawa: 135–162.
Świętochowski A., 1976: Liberum veto. PIW, Warszawa.
Tischner J., 1982: Widnokrąg pracy ojczystej. „Tygodnik Powszechny” 38.
Tonnies F., 1988: Wspólnota i stowarzyszenie. PWN, Warszawa.
Węgleński J., 1992: Urbanizacja bez modernizacji? IS UW, Warszawa.
Wiejskie organizacje pozarządowe, 2008. Red. M. Halamska. IRWiR PAN, Warszawa, s. 21.
Wieś i jej mieszkańcy, 1995. Red. B. Fedyszak-Radziejowska. IRWiR PAN, Warszawa, s. 20.
Wilde O., 1976: Portret Doriana Graya. PIW, Warszawa.
Wilkin J., 1998: Rolnictwo i obszary wiejskie. W: EU – monitoring II. Red. J. Hausner, M. Marody. Fundacja im. F. Eberta, Kraków: 65–96.
Wilkin J., 1999: Rolnictwo. W: EU – monitoring III. Red. J. Hausner, M. Marody. Fundacja im. F. Eberta, Kraków: 25–36.
Woolcock M., 1998: Social and Economic Development. „Theory and Society” 27: 25–48. DOI: https://doi.org/10.1023/A:1006884930135
Woś A., 2001a: Konkurencyjność potencjalna polskiego rolnictwa. IER, Warszawa.
Woś A., 2001b: Konkurencyjność wewnętrzna polskiego rolnictwa. IER, Warszawa.
Pobrania
Liczba pobrań artykułu
Strony
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2009 Wieś i Rolnictwo
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
