Czy rolnicy są uwięzieni w relacjach typu hold-up? Przypadek producentów mleka i dostawców pasz

Abstrakt

Produkcja rolna jest zagadnieniem szeroko dyskutowanym w kontekście braku równowagi siły przetargowej pomiędzy poszczególnymi ogniwami w łańcuchu żywnościowym oraz trudnej pozycji rolników w stosunku do ich kontrahentów. W artykule podjęto próbę wyjaśnienia, w świetle Teorii Kosztów Transakcyjnych (TCT), natury i przyczyn nierównowagi siły przetargowej, która może prowadzić do powstania relacji typu hold-up (zamknięcia) w sektorze rolnym. Aby zawęzić rozległy obszar analizy, dyskusję teoretyczną zilustrowano empirycznym przykładem wstecznych relacji pionowych pomiędzy rolnikami a dostawcami środków produkcji (pasz). W artykule poszukiwano uwarunkowań długotrwałych i stabilnych relacji między rolnikami a dostawcami pasz oraz tego, czy można je częściowo wyjaśnić brakiem równowagi w sile przetargowej, powodującym uwięzienie (zamknięcie) rolników w specyficznych monopolistycznych relacjach z ich kontrahentami.
Ogólnie rzecz biorąc, wyniki analizy nie potwierdzają przypuszczenia, że rolnicy odczuwają dużą nierównowagę w zakresie siły przetargowej w stosunku do swoich dostawców i są zamknięci w specyficznej monopolistycznej relacji typu hold-up. Pomimo braku pisemnej umowy między rolnikami a ich dostawcami, ich relacje oparte są na niepisanych, wzajemnie egzekwowanych warunkach. Strony z reguły respektują uzgodnione zasady i nie naruszają ich ex-post, aby korzystać z quasi-rent z tytułu efektu zamknięcia. W analizowanym przypadku pisemne umowy dotyczące dostaw mogłyby zwiększyć koszty transakcyjne, ograniczyć swobodę zmiany dostawcy i zmniejszyć siłę przetargową rolnika w stosunku do producenta pasz poprzez dodanie dodatkowej współzależności.