Wielofunkcyjność – nowe spojrzenie na rozwój obszarów wiejskich
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir022018/06Słowa kluczowe:
wielofunkcyjność, obszary wiejskie, dobra publiczne, polityka rozwoju wsiAbstrakt
Ewolucja funkcji rolnictwa i obszarów wiejskich została w Polsce przyspieszona z chwilą włączenia w 1994 r. polityki rolnej do polityki wiejskiej, zmierzającej w kierunku wielofunkcyjności tych obszarów. Od tego czasu strategie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich uwzględniają ich nowe funkcje. Funkcje te mają charakter zarówno komercyjny, jak i pozakomercyjny. Rosnące znaczenie tych drugich doprowadziło do ich nowego podziału na cztery grupy: zielone, błękitne, żółte i białe. Zwiększająca się wielofunkcyjność polskich obszarów wiejskich umożliwiła większe ich wsparcie ze środków publicznych, zwłaszcza unijnych. Tym samym polityka rozwoju nabiera istotnego znaczenia w bieżącej i przyszłej polityce regionalnej. Obecnie jest ona ukierunkowywana na konkurencyjność regionu bazującą na lokalnych zasobach i większej wspólnej aktywności mieszkańców, przedsiębiorców i przedstawicieli lokalnej administracji. Ważne miejsce w utrwalaniu funkcji obszarów wiejskich mają również koncepcje odnowy wsi.Bibliografia
An Agricultural Strategy for Poland (1990). Report of the Joint Polish/EC/World Bank Task Force. Warsaw, 27 lipca.
Baum R., Śleszyński J. (2009). Nowe funkcje rolnictwa: Dostarczanie dóbr publicznych.
Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 11 (2), 19–32.
Czarnecki A. (2009). Rola urbanizacji w wielofunkcyjnym rozwoju obszarów wiejskich. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Czudec A. (2009). Ekonomiczne uwarunkowania rolnictwa wielofunkcyjnego (Prace Naukowe Wydziału Ekonomii Uniwersytetu Rzeszowskiego, seria: Monografie i Opracowania, 6). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Duczkowska-Małysz K. (1998). Typologia obszarów wiejskich. Kryteria delimitacji w świetle doświadczeń krajów Unii Europejskiej. W: Z. Więckowicz (red.). Przekształcenia obszarów wiejskich Makroregionu Południowo-Zachodniego. T. 1. Typologia gmin pod względem poziomu i warunków rozwoju (s. 23–41). Wrocław: Akademia Rolnicza we Wrocławiu.
Dz.U. Nr 92, poz. 880 z 2004 r. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Europejska Karta Obszarów Wiejskich (1997). Problemy Integracji Rolnictwa, 1, 43–62.
Golinowska M., Kutkowska B. (2009). Odnowa wsi i ochrona dziedzictwa kulturowego na obszarach wiejskich województwa dolnośląskiego. Wieś i Rolnictwo, 1, 146–165.
Gorzelak E. (1991). Strategia rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej w Polsce (w świetle raportu Banku Światowego). Wieś i Rolnictwo, 1 (142), 9–20.
Grosse T.G., Hardt Ł. (2011). Sektorowa czy zintegrowana, czyli o optymalnej strategii rozwoju polskiej wsi. Warszawa: „Pro Oeconomia”.
Hasiński W. (1999). Rolnictwo indywidualne na Dolnym Śląsku w okresie transformacji systemowej. Wrocław: MarMar.
Herer W., Sadowski W. (1993). Zmiany struktury agrarnej na tle zmian struktury i wielkości zatrudnienia w całej gospodarce (seria Studia i Materiały, 42). Warszawa: Zakład Badań Statystyczno-Ekonomicznych GUS i PAN.
Hunek T. (1990). Wielofunkcyjność rolniczego gospodarstwa domowego w strategii rozwoju wsi i rolnictwa. Wieś i Rolnictwo, 3 (68), 7–25.
Huylenbroeck G. van, Vandermeulen V., Mettepenningen E., Verspecht A. (2007). Multifunctionality of agriculture: A review of definitions, evidence and instruments. Living Reviews in Landscape Research, 1 (3), 1–43.
Jasiulewicz M. (2009). Znaczenie rolnictwa w rozwoju energetyki rozproszonej jako formy rozwoju zrównoważonego obszarów wiejskich. W: T. Komornicki, R. Kulikowski (red.). Miejsce obszarów wiejskich w zagospodarowaniu przestrzennym (s. 158–159) (seria Studia Obszarów Wiejskich, 18). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Kierunki Rozwoju Obszarów Wiejskich. Założenia do Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi i Rolnictwa (2010). Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Kłodziński M. (1995). Uwarunkowania wielofunkcyjnego rozwoju gminy. W: L. Klank (red.). Wieś i rolnictwo w okresie transformacji systemowej (s. 124–137). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Kłodziński M. (1997). Istota wielofunkcyjnego rozwoju terenów wiejskich. W: M. Kłodziński, A. Rosner (red.), Ekonomiczne i społeczne uwarunkowania i możliwości wielofunkcyjnego rozwoju wsi w Polsce (s. 41–67). Warszawa: Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego.
Koncepcja dóbr publicznych w dyskusji o przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej, wersja wstępna raportu (2009). Warszawa: FAPA, SAEPR.
Kostrowicki J. (1976). Obszary wiejskie jako przestrzeń wielofunkcyjna. Zagadnienia badawcze i planistyczne. Przegląd Geograficzny, 48 (4), 601–611.
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony. Miasta. Obszary Wiejskie (2010). Warszawa.
Kutkowska B. (2007). Kierunki rozwoju obszarów wiejskich zlokalizowanych na terenach o dużych walorach przyrodniczych. Wieś i Rolnictwo, 3 (136), 109–130.
Kutkowska B., Łabędzki H., Struś M. (2011). Modele rozwoju wielofunkcyjnych obszarów wiejskich na przykładzie Dolnego Śląska. Wieś i Rolnictwo, 2 (151), 76–98.
Lewandowski J. (1996). Polityka rolna w polskiej gospodarce rynkowej. Wieś i Rolnictwo, 1 (90), 13–23.
Łoboda J. (1993). Przemiany i funkcjonowanie sieci osadniczej regionu. W: J. Łoboda (red.). Przestrzenne problemy rozwoju społeczno-gospodarczego Sudetów (s. 11–32) (Acta Universitatis Wratislaviensis, seria Studia Geograficzne, 58[1343]). Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Musiał W. (1995). Dylematy polityki rolnej Polski w aspekcie konsolidacji z gospodarką Europy Zachodniej. Wieś i Doradztwo, 2, 17–21.
Musiał W. (2007). Dezagraryzacja polskiej wsi – problemy ekonomiczne, ekologiczne i społeczne. Wieś i Rolnictwo, 3 (136), 29–44.
Oleszko-Kurzyna B. (2009). Wspólna Polityka Rolna wobec wyzwań nowych funkcji rolnictwa z perspektywy Polski. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 11 (2), 174–179.
Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2016 (2017). Warszawa: GUS.
Rolnictwo i gospodarka żywnościowa w Polsce w 2016 r. (2016). Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB.
Roszkowska-Mądra B. (2010). Obszary wiejskie o niekorzystnych warunkach gospodarowania w aspekcie ich zrównoważonego rozwoju. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
Stola W. (1991). Zróżnicowanie funkcjonalne gmin Polski. Przegląd Geograficzny, 63 (3–4), 284–296.
Stola W. (1992). Struktura funkcjonalna wsi polskiej. W: A. Stasiak (red.). Wybrane zagadnienia obszarów wiejskich (s. 59–73) (Biuletyn KPZK PAN, 158). Warszawa: KPZK PAN.
Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) (2017). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju.
Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012–2020 (2012). Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Struś M. (red.) (2015). Przekształcenia na obszarach wiejskich. Wrocław: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.
Wieliczko B. (2006). Polityka Unii Europejskiej wobec obszarów wiejskich (seria Studia i Monografie, 134). Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB.
Wilkin J. (2007). Wielofunkcyjność rolnictwa i obszarów wiejskich. Nowe Życie Gospodarcze, 21, 3–5 (dodatek specjalny: Wyzwania przed obszarami wiejskimi i rolnictwem w perspektywie 2014–2020).
Wilkin J. (2010). Wielofunkcyjność rolnictwa – nowe ujęcie roli rolnictwa w gospodarce i społeczeństwie. W: J. Wilkin (red.). Wielofunkcyjność rolnictwa: Kierunki badań, podstawy metodologiczne i implikacje praktyczne (s. 17–38). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Wstępna analiza realizacji Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004–2006 (2009). Część 2. Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Zawalińska K. (2009). Instrumenty i efekty wsparcia Unii Europejskiej dla regionalnego rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Zwolińska-Ligaj M. (2015). Integracja funkcji gospodarczych i środowiskowych na obszarach przyrodniczo cennych województwa lubelskiego. Perspektywa przedsiębiorstw (seria Monografie i Rozprawy, 6). BiałaPodlaska: Państwowa Szkoła Wyższa im Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej.
